Dante Alighieri, de vader van het Italiaans (2)

In de tijd dat Dante zijn Commedia ofwel Komedie schreef (begin 1300) bestond Italië als land nog niet. Het was een lappendeken aan staatjes en delen van het schiereiland vielen al eeuwen onder buitenlandse overheersers, zoals de Franken, Fransen, Arabieren, Spanjaarden en Oostenrijkers.

Latijn was toen de taal van de geleerden en de geestelijken, veelal de geschreven taal.  De gesproken taal verschilde per stad en streek en waren “vulgaire” ofwel volkse afgeleiden van het Latijn. Zo ontstonden er gaandeweg steeds meer uiteenlopende dialecten.

Dante koos er als eerste voor om zijn epos niet te schrijven in het Latijn. Voor de taal van zijn Commedia koos hij als basis het dialect van zijn eigen woonplaats Florence. Niet alleen het literaire Florentijns, maar ook de taal van de straat. Hij voegde daar woorden uit andere landsstreken aan toe én de taal die werd gebruikt door de schrijvers van de Dolce Stil Novo. Karakteristiek voor deze schrijfstijl, oorspronkelijk uit de Provence,  is het gebruik van het “volgare illustre”,  de nobele volkstaal. Zo waren ook vrouwen en laag opgeleiden in staat gedichten te lezen, aldus Dante.

Zijn Commedia was een meesterwerk en had een enorm succes. Het originele werk met zijn  handtekening is nooit gevonden. Maar zijn werk werd al snel na zijn dood met de hand gekopieërd, want  in die tijd was de boekdrukkunst nog niet uitgevonden. Dit “overschrijven” werd gedaan in werkplaatsen waar talloze schrijvers, waaronder Giovanni Boccaccio, deze enorm omvangrijke klus klaarden. De Commedia bevat namelijk meer dan 100.000 woorden! In die tijd werden op die manier al 800 “kopieën” ofwel manuscripten over heel Italië verspreid en gelezen. (Qua hoeveelheid op de tweede plaats na de bijbel!). Zo kon de taal van Dante  en dus het dialect van Florence het karakter van het standaard Italiaans vormen.  Dat gebeurde natuurlijk niet in één klap, maar het was al wel een grote stap in die richting. Er wordt zelfs beweerd dat 90% van de basisvocabulaire van het huidige Italiaans al in de Commedia aanwezig was.

Pas in 1861, bij de Italiaanse eenwording, werd het Italiaans de officiële taal van het nieuwe verenigde Italië.

Begrijp je nu dat de inwoners van Toscane van zichzelf vinden dat juist zíj het Italiaans het mooist spreken en de grammaticale regels het best beheersen?

Wil je weten waarom zijn werk een Komedie genoemd wordt maar zeker geen klucht is? Wil je weten waarom er later de term Goddelijk aan toegevoegd werd? Lees binnenkort hierover meer.