Dante Alighieri, de vader van het Italiaans (2)

In de tijd dat Dante zijn Commedia ofwel Komedie schreef (begin 1300) bestond Italië als land nog niet. Het was een mozaiek van staatjes. Veel delen van de “laars” vielen al honderden jaren lang onder buitenlandse overheersers, zoals de Franken, Fransen, Arabieren, Spanjaarden en Oostenrijkers.

Latijn was in die tijd de taal die geleerden en geestelijken gebruikten en dat was dan meestal de geschreven taal.  De gesproken taal verschilde per stad en streek en waren “vulgaire” ofwel volkse afgeleiden van het Latijn. Zo ontstonden er langzamerhand steeds meer uiteenlopende dialecten.

Dante koos er als eerste voor om zijn lange gedicht niet te schrijven in het Latijn. Het dialect van zijn eigen woonplaats Florence is de basis van de taal die hij gebruikt in zijn Commedia. Niet alleen het Florentijns van de meer geleerde burgers, maar ook de taal van de straat. Ook gebruikte hij woorden uit andere gebieden van Italie aan toe én woorden die werden gebruikt door de schrijvers van de Dolce Stil Novo. Deze manier van schrijven kwam oorspronkelijk uit de Provence en wordt dus “zoete nieuwe stijl”genoemd en maakt gebruik van het “volgare illustre”,  ofwel de edele volkstaal. Zo waren ook laag opgeleiden (en in die tijd dus ook vrouwen) in staat gedichten te lezen, dacht Dante.

Zijn Commedia was een meesterwerk en had een enorm succes. Het originele werk met zijn  handtekening is verloren gegaan. Maar al snel na zijn dood werd zijn werk met de hand gekopieërd, want  in die tijd was de boekdrukkunst natuurlijk nog niet uitgevonden. Dit “overschrijven” werd gedaan in werkplaatsen waar heel veel schrijvers, waaronder Giovanni Boccaccio, deze gigantische klus op zich namen. De Commedia bevat namelijk meer dan 100.000 woorden! In die tijd werden zo al 800 “kopieën” ofwel manuscripten van de Commedia over heel Italië verspreid en gelezen. Men zegt qua hoeveelheid op de tweede plaats na de bijbel! Zo werd de taal van Dante  en dus het dialect van Florence de basis van het standaard Italiaans.  Dat gebeurde natuurlijk niet in één keer, maar langzamerhand ontwikkelde zich het standaard Italiaans zoals dat nu gebruikt wordt. Het zou zelfs zo zijn dat 90% van de basisvocabulaire van het huidige Italiaans al in de Commedia aanwezig was.

Pas in 1861, bij de Italiaanse eenwording, werd het Italiaans de officiële taal van het nieuwe verenigde Italië.

Begrijp je nu dat de inwoners van Toscane van zichzelf vinden dat juist zíj het Italiaans het mooist spreken en de grammaticale regels het best beheersen?

Wil je weten waarom zijn werk een Komedie genoemd wordt maar zeker geen klucht is? Wil je weten waarom er later de term Goddelijk aan toegevoegd werd? Lees binnenkort hierover meer.