Architetto, architetta? De vrouw niet langer verstopt in het grammaticale mannelijk.

Waren sommige beroepen in het verleden alleen voor mannen weggelegd, de realiteit is dat veel vrouwen deze beroepen ook uitvoeren. Hoe moet het dan met de van oudsher mannelijke benamingen van deze beroepen?

De Italiaanse grammatica adviseert om voor vrouwen de vrouwelijke vorm van het beroep te gebruiken. Maria R. is dus ‘la radiologa’ en niet ‘il radiologo’.

Zoals we in een vorig artikel gelezen hebben zijn er diverse uitgangen mogelijk.
Zo hebben de beroepen die in het mannelijk op een -o eindigen in het vrouwelijk een -a: ‘la ministra’, ‘l’avvocata’, ‘l’architetta’, ‘la benzinaia’, ‘la gelataia’ etc.

Bij de woorden die een uitgang hebben die voor het mannelijk en vrouwelijk gelijk is, vinden we:
‘la dirigente’, ‘la barista’, ‘la geometra’, etc.

De mannelijke – iere verandert in – iera; ‘infermiera’, ‘cameriera’ etc.

De beroepen in -tore veranderen meestal in -trice: ‘la pittrice’, ‘la direttrice’, la calciatrice (voetbalster). Dottore heeft echter als vrouwelijke vorm ‘dottoressa’.

Ook – sore vormt -trice: ‘l’ucciditrice’ (moordenares), la posseditrice (bezitster) etc. Maar hier zijn vele alternatieven; je komt ook ‘uccidora’ tegen en een ‘professoressa’ is het meest standaard.

Sommige woorden voor beroepen zijn totaal vrouwelijk en worden toch ook voor mannen gebruikt:
‘la guida’ (gids m/v), ‘la guardia’ (bewaker m/v), ‘la spia’(spion m/v) etc.

In de Italiaanse taal worden ook steeds meer Engelse termen gebruikt: ‘la leader’, ‘la art director’, ‘la manager’, ‘la hostess’ etc.

Het achtervoegsel – essa kan een ironische of denigrerende bijklank hebben, vandaar dat men de voorkeur geeft aan ‘la presidente’ en niet ‘la presidentessa’. En hoor je nu vaker ‘l’avvocata’ dan het in het verleden gebruikte ‘l’avvocatessa’. Deze bijklank zit overigens niet in de woorden ‘la studentessa’, ‘la professoressa’, ‘la poetessa’, ‘la dottoressa’, ‘l’ostessa (gastvrouw), ‘la principessa’, etc.

Dat bovenstaande tot veel discussie leidt, blijkt uit een recente aanvraag die enkele vrouwelijke architecten onlangs in Bergamo hebben gedaan om de officiële benaming ‘architetta’ te mogen gebruiken. Dit is inderdaad toegekend, maar niet zonder de nodige kritiek in de media. Ondermeer werd er door een andere vrouwelijke architect geprotesteerd die zegt te hebben gestudeerd voor ‘architetto’ en geen ‘architetta’ genoemd wil worden omdat dit rijmt op ‘tetta’(tiet). Een ander zegt: in het Italiaans bestaat het woord ‘architetta’ niet. Een ander beweert weer: een klinker verandert de zaak niet, er zijn wel belangrijker gevechten te leveren. En ook klinkt het geluid dat het vervrouwelijken van beroepennamen sexistisch is en juist extra nadruk legt op het verschil tussen een man en een vrouw.

Misschien wil je deze discussie niet voeren en wil je simpelweg weten hoe je de vrouwelijke vorm van een beroep vormt? In ieder actueel woordenboek kun je naast de mannelijke vorm ook de vrouwelijke vorm vinden.

De foto op de omslag van de ‘liutaio’ is van eigen hand. In dit kleine werkplaatsje achter het Palazzo Vecchio in Florence was een vrouwelijke vioolbouwer aan het werk. En, voor wie goed opgelet heeft, ze heet dus “liutaia” 🙂