700 jaar Dante Alighieri, il sommo poeta – dichter der dichters (1)

Dit jaar viert men in Italië feest. 700 jaar na het sterfjaar van Dante viert men zijn leven.

Iedere Italiaan kent op zijn minst enkele zinnen van Dante’s beroemdste werk de Divina Commedia uit het hoofd. Het is me al vaker gebeurd dat aan tafel met Italiaanse vrienden iemand spontaan begint te reclameren. Sommigen kennen dit enorme gedicht helemaal uit het hoofd,  zoals de bekende acteur Roberto Benigni. Wie heeft in Nederland niet eens een 2 Euromunt in zijn hand gehad met de beeltenis van deze grote dichter?

Wie was deze Dante?
Dante werd in 1265 geboren in Florence, Toscane. Over zijn opleiding is niet veel bekend. Hij groeide op in een tijd dat de Ghibellijnen (i ghibellini)  en de Welfen (i guelfi)  strijd voerden.  De Ghibellijnen waren aanhangers van de Rooms-Duitse keizer en waren het er niet mee eens dat de paus ook wereldlijke macht en grondgebied had. De tegenstanders, de Welfen, waren aanhangers van de paus. In die tijd was Italië verdeeld in stadsstaten, die constant met elkaar vochten. De rijke steden Florence en Lucca kozen de kant van de Welfen. Pisa, Siena en Pistoia kozen voor de Ghibellijnen. In 1289 verslaan de Welfen de Ghibellijnen, waarna de Welfen in twee partijen uiteen vallen, de Zwarten en de Witten. Dit veroorzaakt een burgeroorlog binnen de steden. Dante steunt de Witten, de zogenaamde Volkspartij, tegenover de Zwarte Welfen, die gesteund werden door de aristocratie, rijke handelaars en financiers. De Witte Welfen wilden net als de Ghibellijnen een onafhankelijke stadsstaat onder het gezag van de keizer, maar op pauselijke basis. De Witten blijven dus de paus zeer belangrijk vinden, terwijl de Ghibellijnen pertinent anti-Paus zijn. Dante was schrijver maar gedrurende twee maanden was hij ook “priore” een soort bestuurder van de stad. Wanneer de Zwarten in 1302 aan de macht komen,  wordt Dante Alighieri verbannen uit zijn geboortestad Florence en belandt uiteindelijk in Ravenna, waar hij in 1321 overlijdt.

Hij heeft nooit kunnen terugkeren in Florence. Hij werd begraven in een kleine graftombe in Ravenna. In de Florentijnse kerk Santa Croce vind je wel een graftombe waarop zijn naam Dante di Alighiero degli Alighieri op staat, maar die is dus leeg. Sind 1325 stuurt Florence jaarlijks een kruik olijfolie en een palmtak naar Ravenna om het stoffelijk overschot van Dante terug te krijgen. Maar tot nu toe is dat niet gebeurd.

Dante ontmoet zijn muze Beatrice in Florence als zij 8 jaar oud is. Hij kon dan wel verliefd zijn op Beatrice, maar hij was uitgehuwelijkt aan Gemma Donati. We weten niet veel over zijn huwelijk, in ieder geval heeft hij nooit zijn echtgenote in een vers genoemd. Zijn aanbeden Beatrice komt om de haverklap voor in zijn gedichten, terwijl hij haar maar één keer in zijn leven gegroet heeft en niets meer dan dat. Beatrice gaat al op 25 jarige leeftijd dood. Het enorme verdriet dat Dante toen voelde, heeft hem aangezet tot heel veel geschriften, poezie maar ook zijn werk de Vita Nuova, maar zeker ook zijn Commedia, waar Boccaccio later de term Divina (goddelijk) aan toevoegde.

Over de Divina Commedia, over het belang van Dante voor de huidige Italiaanse taal en nog veel meer kun je in de komende tijd meer lezen in dit blog. Wordt dus vervolgd! (Foto: buste van Dante Alighieri, in bezit van de schrijfster)